Automatische hoofdletters

Automatismen in systemen zijn de doodsteek voor menselijke automatismen. Leestijd: 3'45".

Hoofdletters

Aan het begin van een zin tik je normaal een hoofdletter. Een naam (persoonsnaam, straatnaam, e.d.) krijgt altijd een hoofdletter. Dat is een duidelijk afspraak, die iedereen wordt verondersteld te kennen (dat heb je geleerd op school) en toe te passen. Wie een fout tegen deze regel opmerkt, vindt dat storend.

Elk westers toetsenbord heeft "Shift" toetsen om hoofdletters te tikken. Een lettertoets drukken zonder "Shift" geeft een kleine letter, samen met "Shift" krijg je een hoofdletter. Druk je kortstondig alleen op de "Shift"-toets, dan heeft dat verder geen effect. Het toetsenbord van een desktop- of laptop-PC heeft normaal twee "Shift"-toetsen; doorgaans leer je ze allebei te gebruiken. Je tikt de "Shift"-toets met de ene hand, en tegelijkertijd de letter met de andere (links of rechts, afhankelijk van de letter). Het indrukken van een "Shift"-toets bij het begin van een regel of een naam wordt na verloop van tijd een automatisme.

Een tablet of smartphone heeft geen mechanische toetsen, maar een softwarematig gecreëerd "toetsenbord", ook wel aanraaktoetsenbord of schermtoetsenbord genoemd. In feite is dat geen "toetsenbord" meer, vermist er geen toetsen bij te pas komen. Dus eigenlijk hebben we hier een vlag-en-ladingprobleem, maar de visuele analogie tussen een hardware- en een software-toetsenbord minimaliseert dat. Op een tablet kan je nog met twee handen tikken; op een smartphone is dat al minder evident.

Een software toetsenbord heeft doorgaans maar één "Shift"-toets, en die werkt anders dan de klassieke. Als je erop tikt worden hoofdletters geactiveerd, en zodra je een (hoofd)letter tikt krijg je opnieuw kleine letters. Je kan dubbel tikken om de hoofdletters permanent te activeren, en weer enkel om ze te deactiveren. Op een smartphone is die werkwijze zelfs noodzakelijk als je met één vinger tikt, zoals de meesten doen.

Automatismen

De "Shift"-toets van een tablet of smartphone wordt softwarematig aangestuurd. Daarvan wordt handig gebruik gemaakt om die toets automatisch te activeren wanneer een hoofdletter verwacht wordt, bv. bij het begin van een zin. Enfin, het valt nog te bezien of dat wel zo handig is. Hier spelen verschillende aspecten een rol.

Toepassing

Hoofdletters komen maar automatisch als dat in de software voorzien is. Als ik op mijn smartphone een nieuw contact aanmaak, krijgen de voornaam en de achternaam automatisch een hoofdletter (zelfs elk woord daarin), maar de naam van het bedrijf niet…?

Detectie

Als ik een zin begin krijg ik automatisch een hoofdletter. En wanneer begint een zin? Na een punt of een vraagteken of een uitroepteken. Ja, maar niet altijd! Een punt kan om verschillende redenen voorkomen, bv. (!) in afkortingen. Maar de software is zelden zo ver gevorderd dat die dat correct kan detecteren. Dus na een punt krijg ik geheid een hoofdletter gepresenteerd, ook als dat niet de bedoeling is.

Grammatica

Of na een dubbele punt in een zin een hoofdletter komt of niet, is afhankelijk van de taal. In het Nederlands is dat niet zo, volgens de Taalunie. Mijn tablet doet dat correct, mijn smartphone niet.

Stress

Als gevolg van de vele verschillen in programmatie en interpretatie moet ik met een software-toetsenbord elke keer weer opletten om geen tikfouten te maken. Automatismen zijn niet meer mogelijk. Vroeger aangeleerde automatismen op een hardware-toetsenbord worden moeilijker, omdat het onderscheid hardware / software een extra parameter vormt. Zowel de hardware / software combinatie als de verschillende implementaties in software vormen een stressbron. Daar valt niemand over, zeg je? Misschien, maar als je een inventaris wil maken van stressbronnen die een bijdrage leveren aan mentale belasting, tel deze dan toch maar mee.

Automatisme nieuwe stijl

Voor alles wat automatisch gebeurt verlies je de aandacht, of beter: ben je geneigd de aandacht te verliezen (dit is niet zwart/wit). In het uiterste geval tik je geen enkele hoofdletter meer, en reken je volledig op de automatische omzetting. Geheid maak je dan fouten op elke plaats waar de automatische omzetting niet voorzien is. Verder zijn er ook nog namen (eigennamen, plaatsnamen, …), die altijd met een hoofdletter beginnen, ook al staan ze niet aan het begin van een zin. Als je de aandacht voor hoofdletters al kwijt bent, gaan die namen dus ook verkeerd.

Bij veel administratieve en commerciële toepassingen moet je gegevens inbrengen in afzonderlijke velden, bv. namen, adressen, datums, e.d.. Ook daarbij is mogelijk een automatische omzetting voorzien. Als je daarop rekent heb je een probleem als de ene toepassing een omzetting voorziet en een andere niet, of als binnen één toepassing in één veld een omzetting voorzien is en in een ander niet.

In die context is er maar één automatisme mogelijk, nl. geen hoofdletters meer tikken, en alles overlaten aan de software. Als ik een jonge winkelbediende mijn straatnaam zie intikken zonder hoofdletter, en die hoofdletter komt er vervolgens automatisch, dan vraag ik mij af of die persoon nog ooit ergens hoofdletters tikt.

Probleem

Het automatisch corrigeren van hoofdletters gaat ten nadele van de aandacht voor hoofdletters en veroorzaakt daardoor meer fouten tegen hoofdletters. Dit is duidelijk een systeem van het 7e knoopsgat. Het bestaande positieve automatisme, nl. met links of rechts een hoofdletter tikken als de hersenen dat nodig vinden, wordt afgebroken. Een nieuw negatief automatisme wordt aangeleerd, nl. de hoofdletters aan wispelturige software overlaten. Hoofdletterfouten in een professionele tekst en gegevens komen slordig over. Fouten maken geeft extra stress; fouten corrigeren kost extra moeite.

Oplossing

Een oplossing ligt niet voor de hand. Als individu heb je geen vat op de implementaties van al die softwareleveranciers. In sommige systemen kan je de automatische hoofdlettercorrectie uitschakelen. Een echt toetsenbord gebruiken (met normale automatismen gebaseerd op twee "Shift"-toetsen) is niet altijd mogelijk. Zoals vroeger, enkel een PC, en geen smartphone of tablet, allicht ook niet meer.

Als individu heb je er geen vat op, als overheid misschien wel. Er zijn wel meer reglementeringen die invloed hebben op de ICT-sector, zoals die van de cookies; dan moet een verplichting tot uitschakelbaarheid van hoofdlettercorrecties (of zelfs het vermijden ervan) ook wel kunnen, niet? Er zijn al regels genoeg, zeg je? Pech, ze blijven toch komen. Als ze nu eens wat meer rekening hielden met menselijke eigenschappen … Stof tot nadenken.