Doel

Vooraf: dit gaat niet over het Oost-Vlaamse dorp met kerncentrales, dat verdwijnt voor de uitbreiding van de Antwerpse haven, wel over iets dat je wil bereiken.

De essentie:
– een doel stellen is belangrijk om iets te bereiken;
– het doel bepaalt de acties, maar de acties vertroebelen het doel;
– de term "doelstelling" gebruik je beter niet.

Om iets te bereiken moet je je doel bepalen

Met een doel begint alles. Meestal toch. Enfin, toch dikwijls…

Als je geen doel hebt maakt het niet uit wat je doet. Maar zo brengen we onze tijd meestal niet door. Individuen en organisaties voeren acties uit om iets te bereiken. Zeker in projectbeheer en procesbeheer is het doel van het project of proces het uitgangspunt voor de planning en uitvoering van acties. Of zou het moeten zijn. En om het volledig te maken: je bent altijd bezig in een proces (ook al bekijk je dat zo niet), dikwijls ook in een project.

Het doel en de acties

Het probleem met doelen is dat ze doorgaans niet direct zichtbaar zijn. Als je met pijl en boog mikt op een schietschijf, dan heb je een duidelijk doel; nog duidelijker kan haast niet. Maar zodra het doel meerdere opeenvolgende acties vereist, ga je bij de planning al focussen op de verbanden tussen de acties, en op de volgorde, en bij de uitvoering vragen de details van die acties dan weer om aandacht. En zo verlies je het doel uit het oog; en dat wordt erger naarmate het doel op zich vager is, er meer verschillende acties moeten gepland worden, en er meer mensen bij betrokken zijn, bij de doelstelling of bij de planning of bij de uitvoering.

Meestal wordt een doel duidelijker naarmate je er dichter bij komt. De weg ernaartoe is soms recht, soms kronkelig. Als je dicht bij je doel bent is vastberadenheid op zijn plaats; flexibiliteit wordt dan opportunisme; verder van je doel kan je flexibel zijn; vastberadenheid wordt dan koppigheid.

Omgekeerd is de bepaling van het doel ook niet altijd evident. Een eenvoudig voorbeeld. Stel dat je met je wagen langs de kant van de weg staat, met een platte band. Wat is dan je doel? Je reservewiel monteren? Misschien, maar eerder nog: zorgen dat je weer kan rijden (en of je dat dan zelf doet of een pechverhelper belt maakt niet uit). Maar dat wiel met de platte band moet ook wel mee, want die band moet vervangen worden. Dus niet alleen blijven rijden, maar ook ervoor zorgen dat het wiel kan hersteld worden, als voorzorg. Je zou het doel nog verder kunnen veralgemenen door te stellen dat je op je bestemming moet geraken, met je auto of met iets anders, bv. een taxi. Je ziet dat je in een bepaalde situatie verschillende doelen kan stellen. Dus de bepaling van het doel is niet altijd evident. En toch moet het doel in grote mate je acties bepalen…

Eén en ander heeft tot gevolg dat het doel soms niet of niet correct bepaald wordt, maar eerder bestaat uit de genomen acties. Bijvoorbeeld. Doel 1: eerst het reservewiel uit de koffer nemen (want als die band ook plat is ga je dat ander wiel toch niet demonteren). Doel 2: het wiel met de platte band demonteren (anders kan het reservewiel er niet op). Doel 3: het reservewiel monteren (om te kunnen rijden). Doel 4: het wiel met de platte band in de koffer leggen (je kan het toch niet laten liggen…). Je staat er niet bij stil dat je dit alles doet om (1) weer te kunnen rijden (een hoofddoel), en (2) het wiel met de platte band te kunnen herstellen (een soort nevendoel). Of om op je bestemming te geraken… Met andere woorden, de acties vertroebelen het doel.

Wat ook de waarde mag zijn van dit voorbeeld, je zult in elk geval begrijpen dat het moeilijk is het uiteindelijke doel in het oog te houden (voor zover je het al kan zien…) als je midden in de acties zit, en dat je verschillende doelen tegelijk kan hebben. Dat geldt voor iedereen, van hoog tot laag, en in elke organisatie, van klein tot groot.

Een taalkwestie

Een doel is niet hetzelfde als een doelstelling. Deze begrippen kan je beter niet verwarren. Zie ook Doel of doelstelling?

Glossariumterm