Anderstaligen in aparte klassen?

Dit is een achtergrondartikel bij het blogartikel Vlaanderen op de bres voor het Nederlands op school. Je kan het ook apart lezen, maar dan ontbreekt het bredere kader.

Onderwijsspecialist Dirk Van Damme wil anderstaligen in aparte klassen zetten: "Je neemt ze apart zodat ze nadien sneller kunnen bijbenen"

Als we de kwaliteit van ons onderwijs willen verbeteren, moeten we overwegen anderstalige kinderen tijdelijk samen te brengen in andere klassen dan hun klasgenootjes. Dat is een voorstel van onderwijsspecialist Dirk Van Damme. "Het kan streng lijken, maar het is noodzakelijk", reageerde hij in "De ochtend" op Radio 1.

Xavier Vuylsteke de Laps, VRT NWS, 29 juni 2023

Kinderen met een taalachterstand al in de kleuterklas of de eerste jaren van de lagere school apart groeperen om aan hun Nederlands te werken. Dat is één van de voorstellen van onderwijsexpert Dirk Van Damme om voor beter onderwijs te zorgen. Van Damme zit de Raad der Wijzen voor, die advies geeft over hoe de job van leerkrachten aantrekkelijker kan worden. Wat suggereert dat de job van leerkrachten aantrekkelijker wordt als de kinderen vroeg leren vlot Nederlands te praten. Ge moogt gerust zijn.

"Het is schrijnend om te zien hoe taalachterstand zo'n handicap is voor kinderen met een migratieachtergrond" (en een last voor leerkrachten!), stelt Van Damme in De Ochtend op Radio 1. "Daarom zou ik de kinderen apart nemen op een moment dat het voor hen past en ze intensief Nederlands geven zodat ze hun schoolcarrière met meer succes kunnen voltooien." Hier hebben we een voorbeeldje van een gebrekkige aspectscheiding die uiteindelijk weinig kwaad kan. Zie de inleiding van het hoofdartikel, over het PISA-rapport: taalachterstand (volgend uit anderstaligheid) en een migratieachtergrond zijn twee verschillende aspecten die de leercurve kunnen beïnvloeden. Van Damme veronderstelt hier impliciet dat een migratieachtergrond altijd gepaard gaat met een taalachterstand, wat niet per se het geval is. Dergelijke niet helemaal correcte redeneringen worden dikwijls gemaakt; het feit dat ze niet altijd leiden tot misverstanden is één van de oorzaken van de alomtegenwoordigheid en de grote hardnekkigheid van de basale fout gebrekkige aspectscheiding.

Lees ook: Onderwijskoepels ongerust over dalend leesniveau Vlaamse kinderen: "Alle lichten staan op rood"

Sterkere maatregelen

Jonge kinderen scheiden van hun klasgenootjes, enkel en alleen omdat ze minder goed Nederlands spreken. Dat zal op onvrede komen te staan, beseft ook Van Damme. Toch weer niet omwille van discriminatie…?

"Stigmatisering (oeps, ja, dát) is een risico, maar we zetten leerlingen met bepaalde kenmerken nu al samen voor andere zaken. Dit is geen vorm van apartheid (zwaar woord, maar ook Van Avermaet en Agirdag hebben het regelmatig over 'segregatie'). Je neemt de kinderen die het echt nodig hebben apart om ze nadien sneller te laten bijbenen." Het is eigenlijk niet zo moeilijk hoor. Nederlandstalig onderwijs in lager en middelbaar is altijd gebaseerd geweest op Nederlandstalige leerlingen (alleen in talenonderwijs is dat anders); dan is het nogal logisch dat het opkrikken tot een voldoende taalniveau best zo vroeg mogelijk gebeurt.

"Ik wil benadrukken dat veel scholen alle mogelijke initiatieven nemen om anderstalige leerlingen goed onderwijs te geven, maar we gaan er niet op vooruit. We blijven steken in de problematiek van taalachterstand. Naast al die andere problemen; zie ook A.I. in de klas: leerkrachten moeten al omgaan met de toegenomen druk als gevolg van digitalisering, gelijkekansenbeleid, diversiteit, scholenconcentraties, concentratiescholen, pedagogen, losgeslagen ouders en politieke bemoeienissen; generatieve AI komt daar nog eens bij. Dus moeten we gaan naar sterkere maatregelen, ook al bestaat daar weerstand tegen."

Onderwijs is te kindvriendelijk

Van Damme vindt ook dat de focus in ons onderwijs te veel ligt op het welbevinden van het kind (de sociale kant) in plaats van op kennisoverdracht (de cognitieve kant). "Die benadering (de focus op welbevinden) is deels geïnspireerd op de strenge scholen die ouders vroeger zelf ervaarden en daar wil ook ik zeker niet naar terug." De slinger gaat heen en weer; je zou kunnen zeggen dat hij momenteel links hangt (maar dat is weer die onzalige links-rechts tegenstelling die polarisaties aanjaagt). Onze Minister van Onderwijs Demir was anders wel onder de indruk van de effectiviteit van de strengste Engelse school.

"Ik maak me wel heel grote zorgen over de snelle erosie van onze onderwijskwaliteit, veel sneller dan in andere landen. Is dat zo? Op basis waarvan? Van die internationale vergelijkingen is het handig gebruik bij discussies vaak groter dan de betrouwbaarheid. In de PISA-rapporten zie ik België dikwijls in de buurt van Zweden en Duitsland. We moeten echt goed nadenken over mogelijkheden om efficiënter en effectiever onderwijs te organiseren. Daar horen zaken bij die strenger ogen, maar naar mijn gevoel noodzakelijk zijn." Effectiviteit is belangrijk.

Zo is er de manier van evalueren. "Feedback dient niet om te bestraffen, maar leerlingen toe te laten zich te herpakken en zelf tot inzicht te komen over hoe ze hun leerproces organiseren. Een zes is verschillend van een zeven en dat kan je niet uitdrukken met een smiley." De sociale aanpak wil onderlinge vergelijkingen vermijden, maar je kan individuen met diverse capaciteiten, die samen in een klas hetzelfde onderricht krijgen, niet de nodige (!) individuele beoordeling geven zonder dat dit als een vergelijking kan gezien worden. Die vermijdingsdrang wordt cognitief verminderd door de lat lager te leggen, voor iedereen. Natuurlijk gaan dan de PISA-resultaten achteruit!

"Er is een obsessie om kinderen niet onder stress te zetten, terwijl moeilijkheden overwinnen één van de belangrijkste stappen in het leerproces is. Wanneer we kinderen het recht ontnemen om te mislukken en te leren uit hun fouten, doen we echt iets fundamenteel fout in ons onderwijs." Gezond verstand!

Trouwens, wat kinderen onder stress betreft, in Australië zijn ze beter bij de les. Zie Ook geen YouTube meer voor kinderen onder 16: Australië breidt 's werelds strengste verbod op sociale media uit (na Facebook, Instagram, Snapchat, TikTok, en X), weliswaar na een onderzoek door de eSafety Commision. Daar kunnen we nog een voorbeeld aan nemen.