Tussen taal en VRT

16-02-2023 – Al een paar weken duiken ze weer op in de media, de artikelen over tussentaal, blijkbaar na wat gedoe rond het taalgebruik van presentator Tom Waes in Het Verhaal van Vlaanderen. Ik heb uitgekeken naar een reactie van Stef Grondelaers, maar ze kwam niet. Tot gisteren, in de Taalpost nr. 2442, de nieuwsbrief van Onze Taal, dit bericht verscheen:

VRT en (tussen)taal – "VRT zet de deur open voor meer tussentaal", luidde een bericht (1) dat in Vlaanderen sterk de aandacht trok. De Vlaamse openbare omroep heeft een taalcharter dat het taalbeleid van de organisatie vastlegt. Geertje Slangen, de taalraadsvrouw van de VRT, vindt dat het tijd is om dat taalcharter te herzien (2). De VRT benadrukt wel dat de standaardtaal de norm (3) blijft in de programma's van de omroep. Minister van Media Benjamin Dalle stelt zelfs dat meer tussentaal op de VRT niet aan de orde is (4). Hoe moet het dan? "Het probleem is dat je in België geen realistische norm voor gesproken Nederlands hebt", zegt de taalkundige Stef Grondelaers in een scherpe analyse (5). Misschien is het Antwerps de oplossing: was daar twee weken geleden al niet over gezwansd door Tom Waes (6)?

Dit lijkt mij meteen een handige samenvatting van de nieuwe berichten (want er zijn er wel wat geweest), ideaal als aanleiding voor een nieuwe analyse. Eens kijken wat er in die brievenbus zit.

1 – VRT zet de deur open voor meer tussentaal

Dit artikel in De Standaard is een feest van basale fouten; zie de filering (best niet overslaan, want hier zit zowat de kern van de analyse). Zoals gewoonlijk stoot ik op gebrekkige aspectscheidingen en vlag-en-ladingproblemen, maar ze zijn zwaarder dan ik verwachtte, en ze worden zelfs vergezeld door parallelle processen en een foutieve procedure.

2 – Af en toe moeten we ons taalcharter herzien

Een gesprek tussen Radio1 en de VRT-taalraadsvrouw Geertje Slangen. Een podcast van 8 min.; niet bevorderlijk voor leescompetenties, maar voor een Radiostation ook weer niet abnormaal… Slangen neemt categoriek afstand van het idee dat de VRT toleranter zou worden voor tussentaal (een woord dat ze overigens liever niet hoort…), en zegt dat het Standaardnederlands de voertaal blijft voor VRT-medewerkers (!). Maar zij bevestigt wel dat ze het taalcharter zou willen aanpassen aan de realiteit, in die zin dat de VRT gerust de reële gesproken taal mag laten horen. Hoe VRT-medewerkers spreken, en welke talen op de VRT te horen zijn, dat zijn inderdaad twee te onderscheiden aspecten. Je merkt in dit gesprek goed dat je ergernis creëert als je die twee door elkaar haspelt. Het aandeel van misverstanden die ik wijt aan basale fouten groeit met de dag.

3 – VRT blijft grootste promotor van Standaardnederlands

Een artikel van 13-02-2023 op de website van de VRT. Vooral zelf lezen (staat wel een tikfoutje in). Dit loopt gelijk met de verklaring van de VRT-taalraadsvrouw hierboven. Of de VRT de grootste promotor is, of moet zijn, van Standaardnederlands is een andere vraag. Maar als ze het al zelf zeggen…

4 – Meer tussentaal op de VRT is niet aan de orde

Weer een artikel in De Standaard, nog steeds op 13-02, en mijn analyse. Een reporter polst naar het standpunt van Benjamin Dalle, minister van Media, overigens zonder hem het vuur aan de schenen te leggen (of het moet zijn dat Dalle brandvrij gekleed is). De stelling van de minister is heerlijk helder: "Voor mij blijft Algemeen Nederlands de standaard op de VRT, meer gebruik van tussentaal is niet aan de orde".

5 – Scherpe analyse

Als Stef Grondelaers een "scherpe analyse" presenteert ben ik uiteraard op mijn hoede, na mijn eerdere analyse van de initiatieven van diverse taalvariatielinguïsten (zie hier en hier en hier en hier). Je hoort inderdaad wat scherpte, maar zonder structuur prikt die vooral in het eigen vel. Naar mijn gevoel getuigt het gesprek met een VRT-reporter vooral van taaldiscussiemoeheid bij Grondelaers. De reporter daarentegen lijkt een bijna onbeleefde Standaardnederlandse koelheid aan de dag te leggen, alsof zijn oordeel al lang vast staat, en de tussentaal wat hem betreft mag uitsterven. Dat Grondelaers op het einde van het gesprek zichzelf de das omdoet met een overbodige sneer, en de reporter daarna het gesprek tevreden beëindigt, lijkt één en ander te bevestigen. Hier het gesprek, met mijn commentaar.

6 – Tom Waes

Een artikel in Het Laatste Nieuws bericht over de reactie van Tom Waes, tijdens de uitreiking van de MIA's, op de commentaar van Geert Bourgeois op Tom's taalgebruik in Het Verhaal van Vlaanderen. Het betrokken fragment is te horen in het gesprek van Radio1 met Geertje Slangen. Wel straf van Waes, vond ik. Na zijn bijna bovenmenselijke krachttoer om in het openbaar (!) Bourgeois te adresseren (!) in Standaardnederlands (!) is het wel te verschonen dat hij terugvalt op plat Antwerps.